Om welvaart te kunnen herverdelen moet je ze eerst creëren, schrijven Caroline Ven gedelegeerd (bestuurder van ondernemersplatform VKW Metena) en Geert Janssens (hoofdeconoom).
Peter Mertens van de PVDA+ stelde gisteren in deze krant dat hij behoort tot de groep van mensen die geen busritten wil afschaffen om de bankencrisis te betalen. Beter ware volgens hem om miljardairs zoals kandidaat-Belg Bernard Arnault hun fair deel aan belastingen te laten betalen. Met de bankencrisis nog fris in het achterhoofd, is het verleidelijk om in de redeneringen van Peter Mertens mee te gaan. Maar er duikt toch een aantal fundamentele redeneerproblemen op.
Problematisch is de herverdelingsobsessie van Mertens. Die leidt naar een maatschappelijke visie die de wereld voorstelt als een arena waar de welvaart van de ene in balans ligt met de armoede van de andere. Ondanks haar problemen is en blijft de vrije markt een systeem dat die afruil kan overstijgen en welvaart kan creëren voor iedereen. Ironisch genoeg is het imperium van Arnault het levende bewijs van deze kapitalistische dynamiek.
Populisme
Mertens richt zijn pijlen op de winstbelasting die de groep (niet) betaalt. De echte maatschappelijke bijdrage zit hem echter in de tewerkstelling van 77.000 mensen en tal van andere belastingen die de groep wel betaalt. De focus op winstbelasting gaat aldus voorbij aan een veel grotere welvaartsbijdrage. Mertens pleit voor een Europese benadering in de vennootschapsbelasting. Welnu, als we de totale maatschappelijke bijdrage van Arnaults imperium op Europees niveau bekijken, dan zou een hogere winstbelasting eerder mager uitvallen.
Maar wat moeten we dan denken van de rijkdom van Bernard Arnault? Is het ethisch te verantwoorden dat één persoon zoveel rijkdom beheert? Er is niets op tegen dat Arnault meer belasting zou betalen maar Mertens ziet wel een belangrijk detail over het hoofd. Private vermogens zitten vaak gekristalliseerd in activa zoals aandelen van eigen of andere bedrijven. Achter grote vermogens zitten meestal even grote kopzorgen van risicovolle beslissingen en onzekere activiteiten. Dat is geen vraag voor medelijden met de rijken maar wel een waarschuwing.
Een maatschappelijk bestel dat vermogens stevig wil aanpakken – alleen maar omwille van de hoogte van de bedragen – dreigt zichzelf te kort te doen. Het is de spreekwoordelijke tak waarop men zit, die wordt afgezaagd. Het gescherm met de miljarden van grote vermogens neigt daarom snel naar platvloers populisme.
Moeten we Bernard Arnault nu in het gelijk stellen? Moet deze kandidaat-Belg binnengehaald worden met tromgeroffel? Uiteraard niet. Kapitaal is vluchtig. Misschien is Arnault even snel weer weg als hij zou zijn gekomen. Waar het om gaat, is dat sommigen het maatschappelijke ongenoegen en de onzekerheid die de crisis met zich meebrengt, willen uitbuiten voor een hervormingsagenda waar niemand iets aan heeft.
Er valt veel te zeggen voor een hervorming van de vennootschapsbelasting met een afschaffing van de vele uitzonderingen. Dat is nog wat anders dan winsten en vermogens te verketteren. Mensen zoals Peter Mertens willen het beste van twee werelden, maar om welvaart te kunnen herverdelen moet je ze eerst creëren. Als we dat uit het oog verliezen, rijden hier straks weer lege bussen gratis rond, allemaal omwille van het maatschappelijk belang.